گیاه زرشک زینتی

زرشک زینتی

فارسی رایج: زرشک زینتی

فارسی اصیل: ندارد

نام انگلیسی: Barberry و Japanese barberry

نام علمی: Berberis Thunbergii

از خانواده: Berberidaceae- – بربریداسه

خاستگاه: ژاپن و شرق آسیا

بوته ای برای همه ی فصول. گل های زرد کوچک زرشک سرانجام به حبه های گرد کوچک سرخ براق در ریسه های کوچک و بزرگ تبدیل می شود.

متداول ترین انواع زرشک تزیینی که پرورش داده میشود، B.thunbergii درختچه ای با شاخ و برگ متراکم و گرد و خزان کننده  به ارتفاع یک متر با پهنای زیاد و با خارهای تیز بر ساقه است. زرشک گیاهی پر دوام است و حدودا پس از ۵ سال بالغ می شود، ولی از اوایل عمر گل میدهد. این گیاه دارای گلهای زرد رنگ کوچک درخشان است. رنگ برگهای در پاییز در نواحی خنک جالب است. نوعی زرشک معروف به زرشک ارغوانی تیره به خاطر تفاوت نمایان سرشاخه هایش به مقدار زیاد کاشته می شود. زرشک در کاشت به صورت مخلوط با سایر گیاهان بسیار زیبا است.

این گیاه در قرن هفتم میلادی شناخته شده است و پیدایش آن از نظر زمین شناسی به دوره Eucen مربوط میشود .

نیازها

اقلیم: مناسب مناطق گرمسیری نیست،ولی در بسیاری از مناطق دیگر می روید.نسبت به یخبندان بسیار مقاوم است.

میزان نور و دما: برای نشان دادن همه ی محاسن خود به آفتاب کامل نیاز دارد.

خاک: در بسیاری از خاکها به خوبی می روید ولی بهترین رشد را در خاک تقویت شده با مواد آلی دارد.

طرز کاشت و پرورش

تکثیر: گونه های دارای ساقه راست می توانند از طریق بذر برویند،به شرطی که حبه های قرمز روی بوته برسند و بذرها را از آنها در آورند و تازه در خاک بکارند.قلمه های گرفته شده در اواسط تا اواخر زمستان نیز به سهولت ریشه می دهند.

آبیاری: با این که همه ی زرشکها در برابر خشکی تحمل نشان می دهند،آبیاری منظم تابستانه آنها را پر جاذبه می دهند.

کودهی: غذای کامل گیاهی را اوایل  بهار به کار بریدو برای انگیختن رشد بیشتر آن غذا را در اواسط تابستان تجدید کنید.

مشکلات: ممکن است حشرات سپردار به بوته ها حمله کنند.این حشرات با سمپاشی یا پاشیدن روغن زمستانه به خوبی مهار می شوند.

گلدهی: گلهای زرد درخشان در طول ماههای بهار شکوفا می شوند.

هرس: بطورکلی برخی از پرورش دهندگان،آنرا با قیچی سرزنی به شکل گرد آرایش میکنند،ولی زرشکها اصولا به هیچ نوع هرسی نیاز ندارند.بهترین وقت قیچی زدن شاخه ها اواخر زمستان است،اما مرتب کردن در هر موقعی از سال مجاز است.

در ایران خصوصیات دو گونه زرشک بومی از نظر خصوصیات زینتی و کاربرد در فضای سبز مورد بررسی قرار گرفته و پیشنهادها به شرح ذیل مطرح شده است:
زرشک زرافشانی: مناسب برای کشت گروهی در وسط بزرگ‌راه‌ها، قابل کشت در حاشیه استخرها و آبریزها، جایگزین پیرکانتا در برخی محل‌ها.

زرشک معمولی: مناسب برای کشت توده‌ای به‌عنوان درختچه پوشاننده و راهنما، قابل کشت در حاشیه رودخانه‌ها و کشت به عنوان پرچین.

از زرشک علاوه بر مصارف گفته شده جهت رنگ کردن الیاف پشم، ابریشم و پنبه نیز استفاده می‌شود. دلایل متعددی برای استفاده از رنگ‌های گیاهی و معدنی برای رنگ کردن به‌خصوص پشم وجود دارد که عمدتا پایداری این رنگ‌ها و حفظ محیط زیست در نتیجه کاربرد آن‌هاست.

زرشک، الیاف را معمولا به رنگ زرد درمی‌آورد و مخلوط آن با زاج، رنگ زرد خالص می‌دهد. از ریشه زرشک جهت رنگ کردن چرم هم استفاده می‌کنند.

عصاره میوه زرشک با زاج زرد، رنگ قرمز ارغوانی می‌دهد و برای رنگ کردن پشم در صنایع قالی‌بافی مورد استفاده قرار می‌گیرد. از پوست تنه درختچه زرشک هم برای رنگ زرد در قالی‌بافی استفاده می‌شود.

بومیان شمال غرب اقیانوس آرام از ریشه نوعی زرشک برای رنگ کردن سبدها استفاده می‌کرده‌اند.

در هندوستان از قسمت‌های مختلف گونه B.aristata D.C علاوه بر مصارف دارویی به‌عنوان یک منبع رنگ و تانن برای رنگ لباس و تانن زدن به چرم استفاده می‌شود.

از ریشه دو گونه زرشک از هیمالیا نیز جهت تهیه رنگ زرد برای پارچه و پشم استفاده می‌کنند.

نتایج پژوهشی که در ایران با هدف استفاده از رنگدانه میوه زرشک به جای هماتوکسیلین (یک رنگ طبیعی که از مغز درخت چوب سرخ به دست می‌آید) انجام شده نشان می‌دهد که این رنگدانه جهت رنگ‌آمیزهای بافتی در آزمایشگاه آسیب‌شناسی و بافت‌شناسی جایگزین خوبی برای هماتوکسیلین نسبتا گران قیمت است.

همچنین از چوب زرشک که بسیار خوب خراطی می‌شود برای کارهای خاتم‌کاری و منبت‌کاری استفاده می‌شود و خار آن نیز برای خلال دندان مفید است. ضمنا چوب زرشک جلاپذیر است.

در درمان بیماری گیاهی سوختگی آتشین با نام علمی Erwinia amylovora هم کاربرد عصاره گونه B.vulgaris مؤثر است و با استرپتومایسین قابل مقایسه است.

علاوه بر این با توجه به خواص دارویی قسمت‌های مختلف گیاه زرشک، استعداد بالقوه اثرات درمانی آن در خوراک دام و طیور نیز وجود دارد که با ادامه تحقیقات آغاز شده در این زمینه نتایج آن مشخص خواهد شد.

با استفاده از گونه‌های پرخار زرشک و کشت متراکم آن‌ها در حاشیه باغ‌ها می‌توان حصار غیر قابل نفوذی حتی در برابر حیوانات ساخت و بدین ترتیب در هزینه دیوارکشی نیز صرفه‌جویی نمود.

حتی میتوان از این گیاه زیبا برای دیوار سبز هم استفاده کرد.